Gisteren werd bekend dat Maarten De Pourcq dit jaar de Marie Kleine-Gartman Essayprijs wint. De Pourcq ontvangt de prijs voor zijn essay ‘Ik ben naar buiten gekomen’. Volgens de jury is het essay op een jaloersmakende manier doorwrocht en leesbaar tegelijk. Op trefzekere wijze schetst De Pourcq de verschillende rollen die Medea toebedeeld krijgt. Van rebel tot protofeminist, van barokke wraakengel tot symbool om allerlei vormen van uitsluiting aan te kaarten. Daarnaast staat hij stil bij de maatschappelijke rol die het theater vervult – in de oude Griekse democratie en in de onze. Daarbij maakt hij duidelijk dat het theater vaker dienst doet als ruimte voor zelfreflectie (waarbij de bestaande sociale orde wordt bevestigd) dan als platform voor daadwerkelijke maatschappelijke verandering.

Daarmee kampt het instituut theater, dat zich beroept op zijn emancipatoire potentieel en dat een zelfverklaard progressief publiek bedient, met een groot probleem. ‘Welke zin heeft het om rebelse vrouwen op de scène te laten spreken,’ schrijft De Pourcq, ‘als het instituut, dat laat spreken, die rebellen in de eigen rangen nauwelijks aan het woord laat? Welke zin heeft het om een klassieker zoals Euripides’ Medea op te voeren als het politieke potentieel ervan louter tot applaus in de zaal leidt terwijl achter de schermen de mannelijke regisseur of de mannelijke artistiek leider ‘zijn’ actrices en vrouwelijke makers de mond snoert?’ Het is een uitermate verontrustende conclusie.

De Marie Kleine-Gartman Essayprijs 2019, ten bedrage van € 2.500, is de enige prijs voor Nederlandstalige theaterbeschouwingen. Het thema van deze editie was ‘Theater als moreel kompas?’ Dit heeft diverse auteurs – afkomstig uit alle hoeken van Nederland en Vlaanderen – geïnspireerd tot het schrijven van een essay over de wijze waarop theater en samenleving zich tot elkaar verhouden. Het door De Pourcq geschreven essay wordt op 18 april gepubliceerd in De Groene Amsterdammer.

Naast De Pourcq waren ook Evelien Lindeboom en Harmen van der Meulen voor de prijs genomineerd. Van de Meulens essay ‘Onderdeel van het probleem’ zal in Theatermaker gepubliceerd worden, Lindeboom ontvangt een begeleidingstraject bij De Nieuwe Garde.

De Marie Kleine-Gartman Essayprijs wordt georganiseerd door het Nederlands Toneelverbond in samenwerking met De Groene Amsterdammer, en mogelijk gemaakt door de Van Bijleveltstichting. De jury bestond uit Basje Boer (schrijver en journalist voor onder meer De Groene Amsterdammer), Bo Tarenskeen (schrijver, regisseur, verbonden aan vakblad Theatermaker), Ruth Kief (De Nieuwe Garde en Athenaeum Boekhandel). De jury werd voorgezeten door theatermaker Sadettin Kirmiziyüz.