Essay
Was
I
De telefoon trilt. Ik kijk naar mijn vader, die kijkt naar zijn schoonvader, die kijkt naar zijn vrouw, die weer kijkt naar mijn vader. Niemand verroert zich, in de hoop dat de stilte snel zal terugkeren. Wanneer het geluid aanhoudt pakt mijn vader de telefoon. Iedereen luistert.
‘Hallo?’
‘Hallo, ik ben op zoek naar Meta.’
‘Meta is er niet.’
‘U spreekt met Joop, van bronsgieterij Van der Steen. De mal die we voor Meta’s nieuwe beeld zouden maken is af. Ze wilde dat het vandaag in brons zou worden gegoten, maar er is denk ik een probleem…’
‘Meta is niet meer.’
Op zondag 3 juni heeft mijn moeder zichzelf opgehangen. Een dag later rijd ik met mijn vader naar een afgelegen industrieterrein vlakbij Leeuwarden. Tussen de carrosserie- en bouwmachineverhuurbedrijven staat een zwaaiende figuur in een zilveren overall. Het is Joop.
‘Gecondoleerd,’ hij schudt mijn vader de hand, ‘dit zag ik niet aankomen.’ Mijn moeder had inderdaad altijd een lach op haar gezicht, dat rijmt niet met zo’n actie.
We volgen Joop de werkplaats in. Overal liggen brokken steen, restanten van beelden die tot gruis verpulverd over de vloer zijn verspreid.
Ramen zijn er niet. Het weinige licht dat vanonder de deur naar binnendringt, wordt meteen geabsorbeerd in een grijze waas van stofdeeltjes die door de ruimte waart. Een penetrante lucht die doet denken aan verbrande olie drukt op onze longen. Ademen gaat zwaar. Tegen de muren staan kasten gevuld met oude gietmallen, een archief van vormen die eens het onbestendige hebben vertaald naar iets wat vast is. Joop wijst naar een van de mallen; samen met mijn vader draagt hij hem naar een kamer achterin de werkplaats.
Daar, op een houten tafel, zie ik haar staan, geboetseerd in een diepzwarte, matte was. Mijn moeder. Althans, de laatste buste die zij van zichzelf maakte; het originele beeld waar de mal die we in onze armen dragen naar is gevormd. Haar hoofd kijkt omhoog, ietsjes gedraaid; de ogen gesloten, opgeslokt in diepe oogkassen die de nog beweeglijke was naar beneden laten hangen. De mond is half open, haar verwrongen onderlip geplooid. Door de ruwe aanbrenging van de was lijkt de donkere, lekkende huid zich van de oppervlakte van het plastiek los te willen maken. Alsof het in alle macht probeert te ontkomen aan de dwingende, definitieve vorm die het te wachten staat.
[…]
Lees het volledige essay in Revisor 21.
Death is like a river. You stand next to it and all the words fall out of your head. Waar heb ik dit gehoord? Moet dat een punt of een dubbele punt zijn, daarzo achter river? Moeten we de dood zien als een rivier omdat daar nou eenmaal altijd dingen in vallen als je er naast gaat staan of staat het los van elkaar? De dood als stromend water en daarnaast een gebeurtenis; je gaat daar staan en de woorden en de zinnen inclusief alle punten, komma’s en gedachtestreepjes, alle paragrafen van verhalen en alle verhalen zelf kukelen zomaar plompverloren je hoofd uit.
Hoe het begon: het slibzand was zo verzadigd dat een schelp er amper kon indringen, hij zou zo goed als zeker breken als een schoen erop trapte. Het strand was hard als gewapend beton door het terugtrekkende water na de vloed die dag dat de wulk aanspoelde, maar er waren niet veel joggers en hij werd bij toeval vermeden. Hun honden, los en wild in de wind happend, renden hem voorbij. De halfvolwassen meeuwenjongen die door hun ouders waren achtergelaten toen ze naar het zuiden trokken, hadden andere zorgen dan een lege schelp.
Passief wegzakken in het rode velours van een theaterzitje? Think again. Steeds meer cultuurhuizen programmeren gesprekken en debatten na of naast voorstellingen, waarin de toeschouwer mee aan de bak moet. Aftertalks hebben een prominente rol verworven in onze cultuuragenda. Openen zulke interactieve momenten ons de ogen of snoeren ze het publiek net de mond?