Essay
Waar blijft de reportagepoëzie?
Gedichten vormen sinds jaar en dag een genre in de journalistieke berichtgeving. We vinden ze vandaag onder meer in het NRC Handelsblad en radioprogramma Dit is de Dag. Is er niet meer mogelijk met poëzie in de journalistiek? Wat als poëzie ingebed wordt in reportages in printmedia en op internet, radio en televisie?
Het is 2009 als radiomaakster Lu Olkowski en tijdschriftredacteur Ted Genoways samenwerken aan een ingenieus journalistiek project over het haveloze bestaan van vrouwen in de achterstandswijk Troy in New York City. Olkowski ging met fotografe Brenda Ann Kenneally en dichteres Susan Somers-Willett de wijk in om de situatie te verslaan voor een multimediale reportage. Olkowski en Somers-Willett interviewden de vrouwen, terwijl Keneally foto’s maakte van het dagelijks leven in de wijk.
In de radioreportage In Verse: Women of Troy komen stukjes interview, achtergrondgeluiden en gedichten samen en geven zo een impressie van de omstandigheden in Troy. De videoversie bevat de foto’s van Kenneally met de achtergrondgeluiden en gedichten. Somers-Willett beperkt zich in haar documentaire gedichten tot de werkelijkheid; ze verwerkte haar observaties en fragmenten uit de interviews met achtergrondinformatie in haar poëzie. Enkele maanden later versloegen Olkowski en Genoways de nasleep van orkaan Katrina met In Verse: Congregation, waarvoor ze op dezelfde manier samenwerkten met fotograaf Joshua Cogan en de voormalige poet laureate Natasha Trethewey.
De inspiratie voor In Verse dankten Olkowski en Genoways aan de Amerikaans-Ghanese journalist en dichter Kwame Dawes, die in hetzelfde jaar een Emmy Award won voor zijn multimediale project Hope: Living and loving with HIV in Jamaica. Om de tergende situatie op het eiland te vatten, nam hij interviews en geluiden op, schreef achtergrondverhalen én gedichten. Die combineerde hij met foto’s van Joshua Cogan en muziek tot een portret van Jamaica in HIV-crisistijd. Later werkte Dawes met fotograaf Andre Lambertson aan soortgelijke verslaggeving van de gevolgen van een desastreuze aardbeving op Haïti: Voices from Haiti. Zowel het publiek als journalisten als dichters waren erg enthousiast over In Verse en het werk van Dawes.
In 2013 vertelde Dawes in Rotterdam op het Poetry International Festival over zijn uitzonderlijke werk. ‘Wat belangrijk is in zowel de journalistiek als de poëzie is het vinden van begrip, van inlevingsvermogen. Om een situatie waarover je wilt schrijven recht te doen heb je empathie nodig, en die hangt weer samen met verbeeldingskracht,’ zei hij tijdens zijn masterclass ‘Poëzie als journalistieke reportage’ en met zijn ervaring als dichter én journalist weet hij als geen ander dat poëzie en journalistiek een lucratieve mix kunnen zijn voor een reportage.
[…]
Nieuwsgierig naar de rest van het essay? Je leest het in Awater 2019-2!
‘Ik denk dat het project begon met een interesse in de betekenis van “thuis”. Ik was ook benieuwd hoe, en of, de natuur ons beïnvloedt. Wat doet opgroeien, in bijvoorbeeld, een heet woestijnlandschap versus een koud en dicht bebost gebied, met de menselijke psyche? Welke invloed heeft de duisternis van de Noorse winters? En welk effect heeft landschap op creatie en kunst? Muziek? Black metal?’
‘Hier,’ zei mijn grootvader, en hij gaf me een dikke, zwarte Penguinpocket met een grijze rug. ‘Als je dit uitleest, van begin tot eind, ga je naar de hemel.’ ‘James Joyce’ stond met witte letters op de kaft. Ulysses. Hij had het boek letterlijk kapotgelezen: de bladzijden zaten los in de omslag, een dik elastiek hield alles bij elkaar.
Er zijn geen spelelementen opgenomen in de kantooromgeving waar ik werk. Dat is niet verrassend: iedereen die er binnenkomt, gaat direct aan de slag. Spelen of fysieke oefening wordt er in algemeen gezien als vrijetijdsbeoefening en daar is nu eenmaal geen ruimte voor op het werk. Een functioneel ingerichte omgeving is gebruikelijk bij kantoorgebouwen; ruimte voor spelen is er slechts zelden, en als het er al is dan is het voor de kinderen. Dit geldt ook voor mijn kantoor, waar op elke verdieping lange gangen zijn met daaraan ruimtes voor kleine bedrijven. Bij ons geen brainstormplek waar met behulp van vreemdsoortige meubels niet alleen de lichamen maar ook de geesten losgeschud moeten worden. Er is geen trampoline om eens uitgelaten op te springen. Er zijn zelfs geen statafels voor vergaderingen.