Essay

Aspecten van Ter Braak

Als Menno ter Braak in september 1939 voor het eerst in zijn leven een dagboek begint bij te houden, verliest hij de strakke compositie en de gecondenseerde stijl die zijn artikelen en essays kenmerken. Het is de maand van de oorlogsverklaring van Engeland, de Duitsers vallen Polen binnen, de Fransen doen iets in de Elzas maar niemand weet wat, vliegtuigen vliegen over – of en wanneer Nederland zal worden binnengevallen is onzeker. Ter Braak is duidelijk in de war en schrijft: ‘Het denken aan mijn roman, dat me de laatste maanden voortdurend bezig hield, is sedert het uitbreken van de oorlog geheel verdwenen. Men kan zich niet bezighouden met fictieve figuren, zolang deze oorlogstoestand ons behoort te trainen in het opgeven van ficties.’

I

Wat nu gebeurt, voelde Ter Braak al jaren aankomen. Hij waarschuwde voor Hitler toen die nog niet aan de macht was, toen hij de bewoners van Den Haag hun vlaggen had zien uitsteken om de vrede van München te vieren, schreef hij de nog altijd zeer scherpe tekst Het verraad der Vlaggen, hij riep studenten op om hun traditionele apolitieke houding te laten varen om de democratie te verdedigen – maar in september 1939 begint hij te vermoeden dat zulk soort verzet niet meer voldoende zal zijn tegen wat komen gaat.

[…]

Lees Nieuwenhuis’ essay in De Nederlandse Boekengids 2017-4.